Εφηβεία Και Διατροφή

Η ιδιαιτερότητα της εφηβικής διατροφής

Η εφηβεία είναι η περίοδος στην οποία η διατροφή πρέπει να συμβαδίζει με την ανάπτυξη που συντελείται στο σώμα, με την ανάγκη για πνευματική εγρήγορση και συγκέντρωση και με τις ορμονικές αλλαγές που συνεπάγονται και ψυχοσυναισθηματικές αλλαγές. Έχουμε έναν άνθρωπο ο όποιος δεν είναι ενήλικας αλλά δεν είναι και παιδί, έχει άποψη, κουράζεται τόσο σωματικά όσο και από τις σχολικές απαιτήσεις και πρέπει να διαχειριστεί και όσα συμβαίνουν μέσα του και έξω του. Σε πρώτη φάση, θα πρέπει να καλύψουμε απόλυτα το οργανικό κομμάτι. Φαίνεται πως κατά μέσο όρο τα αγόρια στην εφηβεία χρειάζονται 2700 kcal και τα κορίτσια 2200 kcal (σαφώς οι διαφοροποιήσεις γίνονται και ανάλογα με τις αθλητικές δραστηριότητες και με το κάθε παιδί ξεχωριστά). Δεν θα πρέπει να ξεχάσουμε το ασβέστιο και τη βιταμίνη D για την ανάπτυξη των οστών, τις πρωτεΐνες για την αύξηση του μυικού τους συστήματος, μαζί με τα ιχνοστοιχεία και τις βιταμίνες που πρέπει να εντάξουμε στην διατροφή τους. Ειδικά για τα κορίτσια, όταν ξεκινάει και η έμμηνος ρήση, είναι σημαντικό να καλύψουμε και τις ανάγκες σε σίδηρο.

Ο “δύσκολος” έφηβος

Υπάρχουν παιδιά που από μικρή ηλικία δηλώνουν έντονα τις διατροφικές επιλογές τους και που είναι ιδιαιτέρως επιλεκτικά κι αυτό τα ακολουθεί μέχρι και την εφηβεία. Ωστόσο, υπάρχουν και περιπτώσεις, στις οποίες η δυσκολία αρχίζει να εμφανίζεται στην εφηβεία ενώ οι γονείς δηλώνουν πως το παιδί τους νωρίτερα έτρωγε τα πάντα. Και στις δύο περιπτώσεις χρειάζεται ειδικός χειρισμός. Οι γονείς ήδη έχουν συνηθίσει το παιδί τους να μην τρώει μεγάλη ποικιλία τροφίμων, ίσως και να έχουν παραιτηθεί από την προσπάθεια να εντάξουν κι άλλα φαγητά στο διαιτολόγιο του, αλλά η δεύτερη ομάδα θα δώσει τον αγώνα της, όπως θα πρέπει να κάνει και η πρώτη. Αντιλαμβανόμαστε σαφώς, πως η όποια παραξενιά προκύψει σε αυτή την ηλικία πιθανώς να έχει να κάνει όχι μόνο με γευστικές επιλογές αλλά και με τις πληροφορίες που παίρνει ο έφηβος από τους φίλους του, το σχολείο και το διαδίκτυο. Αποδεχόμαστε, συζητάμε και βρίσκουμε λύσεις. Συχνά οι έφηβοι επηρεάζονται από κάτι που θα διαβάσουν το οποίο ενδεχομένως να μην έχει επιστημονική βάση, αλλά αυτό είναι κάτι το οποίο ο γονιός θα πρέπει να διαχειριστεί, πιθανώς ζητώντας τη βοήθεια κάποιου ειδικού (να σημειωθεί πως εξωτερικά ιατρεία στα δημόσια νοσοκομεία είναι δωρεάν και περιλαμβάνουν και διατροφολογικά τμήματα). Διαπραγματευόμαστε, ψωνίζουμε τρόφιμα μαζί και ορίζουμε και μία μέρα την εβδομάδα στην οποία θα μαγειρέψουμε το είδος της τροφής που θέλει το παιδί να φάει και ιδανικά καλό θα ήταν να έχει επιλέξει εκείνο την συνταγή που θα εκτελέσουμε. 

Στην κατηγορία “δύσκολος” έφηβος θα συμπεριλάβω και τους εφήβους που αποφασίζουν να γίνουν χορτοφάγοι, κάτι το οποίο από την εμπειρία μου γίνεται αρκετά συχνά τελευταία χρόνια. Σε περίπτωση που ούτως ή άλλως η οικογένεια διατρέφεται με αυτό τον τρόπο, αυτό δεν αποτελεί πρόβλημα. Αν όμως, οι υπόλοιποι τρέφονται διαφορετικά αυτό μπορεί να αποτελέσει μία ακόμα πρόκληση, ειδικά για το άτομο το οποίο θα πρέπει να μαγειρέψει ένα ακόμη φαγητό. Διερευνούμε τους λόγους λοιπόν, για τους οποίους το παιδί επέλεξε αυτή την διατροφή και δυστυχώς αν είναι ηθικοί δεν είναι πολλά αυτά τα οποία μπορούμε να κάνουμε. Σε περίπτωση όμως που είναι κάποιος ισχυρισμός σχετιζόμενος με την υγεία, εξετάζουμε μαζί τις πιθανές ελλείψεις που μπορεί να προκύψουν, επιμένουμε στις αιματολογικές εξετάσεις και αν χρειαστεί επειδή μιλάμε για μια πολύ κρίσιμη περίοδο στην ανάπτυξη του παιδιού, δίνουμε και τα ανάλογα συμπληρώματα.

Το “φαγανό”  παιδί

Στην εφηβεία συχνά παρατηρείται μεγάλη αύξηση της όρεξης και επακόλουθα και της ποσότητας κατανάλωσης τροφής. Το πώς θα αξιολογήσουμε το αν το παιδί μας τρώει πολύ ή λίγο, θα πρέπει να γίνει με βάση την ανάπτυξή του (παρακολουθούμε τις καμπύλες του και το δείκτη μάζας σώματος σύμφωνα με την ηλικία του). Επιμένουμε ωστόσο, στην ποιότητα της τροφής και αν δεν επηρεάζει τους δείκτες για τους οποίους μιλήσαμε, δεν περιορίζουμε σε καμία περίπτωση το πόσο θα φάει το παιδί μας. Η δίαιτα με την κλασική έννοια εννοείται πως απαγορεύεται. Αν όμως, έχουμε ένα παιδί το οποίο τελικά γίνει υπέρβαρο ή παχύσαρκο, τότε θα πρέπει να παρέμβουμε και για το καλό της υγείας του μακροπρόθεσμα αλλά και για τον ψυχολογικό παράγοντα που σε αυτή την ηλικία είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Άρχικά λοιπόν, πριν μπούμε στην διαδικασία του διαιτολογίου που μπορεί να συντάξει κάποιος ειδικός, αλλάζουμε το είδος της τροφής που προσφέρουμε και τον τρόπο με τον οποίο μαγειρεύουμε, για παράδειγμα περιορίζοντας την ποσότητα του λαδιού που βάζουμε στην κατσαρόλα. Είμαστε σε επαφή με τα παιδιά μας και παρακολουθούμε τις διατροφικές τους συνήθειες, έτσι ώστε να μην υπάρχει έντονο άγχος για την εικόνα σώματος την και να μην πέσουμε στην παγίδα να κάνουν κάποια extreme δίαιτα που θα βρουν στο internet. Ενισχύουμε την αυτοπεποίθησή τους και ακούμε τις αγωνίες τους.

Γενικές οδηγίες

Ξεκινώντας από το πρωινό και πάλι θα πρέπει να σεβαστούμε τις ανάγκες κάθε παιδιού, γνωρίζοντας ωστόσο, πως τα παιδιά που τρώνε πρωινό φαίνεται σύμφωνα με έρευνες να έχουμε καλύτερες επιδόσεις στο σχολείο. Συνήθως υπάρχουν διαμαρτυρίες για το ότι δεν προλαβαίνουν ή για το ότι δεν αισθάνονται άνετα στομαχικά για να καταναλώσουν κάτι, στην οποία περίπτωση προτείνουμε κάτι πολύ μικρό όπως για παράδειγμα μία φρυγανιά με λίγο τυρί ή μία μπάρα δημητριακών, που θα καλύψει τα παιδάκια μας μέχρι το διάλειμμα στο οποίο συνήθως τρώνε στο σχολείο. Το ιδανικό σενάριο είναι να παίρνουν κάτι μαζί τους φτιαγμένο από το σπίτι. Η πραγματικότητα είναι πως μάλλον θα πάρουν και κάτι από το κυλικείο, έστω κάποιες φορές την εβδομάδα. Διαπραγματευόμαστε και εξηγούμε τους λόγους για τους οποίους θέλουμε να τρώει κάτι υγιεινό (αν και σε αυτή την ηλικία το γνωρίζουν). Σε περίπτωση που τίθεται ζήτημα έντονης πείνας και που το παιδί θα γυρίσει αρκετά αργά στο σπίτι, με δεδομένο πως δεν θα θέλει να πάρει κανονικό τάπερ μαζί του, φτιάχνουμε σάντουιτς ή αραβικές πίτες αρκετά ενισχυμένες πχ. με μπιφτέκι, κοτόπουλο, αυγό, τυρί, ώστε να χορτάσουν μέχρι το επόμενο κυρίως γεύμα.

Στο σπίτι το κυρίως γεύμα είναι συνήθως, το πιο σωστά διαμορφωμένο γεύμα και αυτό στο οποίο ο γονιός έχει τον κύριο λόγο. Μέχρι αυτή την ώρα συνήθως, τα παιδιά έχουν φάει αρκετά υγιεινά. Το απόγευμα όμως, και συχνά και το βράδυ, τα πράγματα δυσκολεύουν. Οι περισσότεροι έφηβοι θέλουν κάτι να τσιμπολογήσουν αλλά δεν θα επιλέξουν τα πιο υγιεινά τρόφιμα όπως τα φρούτα, τους ξηρούς καρπούς, το γιαούρτι, ειδικά αν δεν υπάρχει κάποιος να τους τα σερβίρει. Σίγουρα ο γονιός έχει δύσκολα ωράρια στις μέρες μας, αλλά θα μπορούσε να υπάρχει μέσα στο ψυγείο ένα ήδη φτιαγμένο γιαούρτι με ξηρούς καρπούς και ψιλοκομμένα φρούτα (μπορούμε να το φτιάχνουμε ανά δύο μέρες, και σίγουρα η παρουσία του γαλακτοκομικού γύρω τα φρούτα θα οδηγήσει σε μικρότερη οξείδωση των βιταμινών) έτσι ώστε να υπάρχει η έτοιμη υγιεινή λύση. Το βραδινό και το ντελίβερι είναι κάτι που ακούω συχνά και στο γραφείο. Εκεί χρειάζεται συμφωνία για την συχνότητα στην οποία κάτι τέτοια είναι επιτρεπτό.

Καλό είναι να ακολουθηθεί σε γενικές γραμμές το μεσογειακό πρότυπο στα φαγητά που μαγειρεύουμε μέσα στην εβδομάδα. Θα θέλαμε δηλαδή, ένα όσπριο, ένα λαδερό, ένα ψαρικό, ένα ζυμαρικό και τα υπόλοιπα να περιλαμβάνουν κοτόπουλο και κρέας. Και σαφώς μια μέρα που θα μπορούσε να είναι η ελεύθερη μέρα στην οποία το παιδί θα επιλέξει να φάει αυτό που θέλει ή η μέρα στην οποία θα έχει κάποιο πάρτι ή θα βγει για μια βόλτα με τους φίλους του.

Τα γλυκά είναι από μόνα τους ξεχωριστή κατηγορία και σε αυτή την ηλικία είναι ίσως παγιωμένες κάποιες διατροφικές συμπεριφορές. Το δυνατόν λιγότερη ζάχαρη (ακόμα και αν αυτό βάλει πάλι τον γονιό στην κουζίνα για να βρει εναλλακτικές) είναι ό,τι καλύτερο μπορούμε να προσφέρουμε στο παιδί μας που σε λίγο θα ενηλικιωθεί.